Przewodnik UKpoliticsPL: Wybory parlamentarne w UK

Kiedy będą następne wybory parlamentarne w UK?

Premier Rishi Sunak ogłosił w środę 22 maja, że wybory parlamentarne odbędą się 4 lipca 2024r.

Przepisy o kadencyjności parlamenty określają, że najpóźniejszy możliwy termin przeprowadzenia wyborów to styczeń 2025r. W wypowiedziach medialnych premier Rishi Sunak deklarował, że planuje wybory na drugą połowę 2024r.

W jaki dzień tygodnia będą wybory parlamentarne w UK?

Wybory parlamentarne odbywają się w UK w czwartki.

Kogo wybieramy w wyborach parlamentarnych w UK?

650 członków – czyli posłów i posłanki – Izby Gmin, izby niższej brytyjskiego parlamentu. Posłowie to inaczej MPs (Members of Parliament). Izba wyższa, czyli Izba Lordów, jest niewybieralna.

Jak sprawdzić w jakim okręgu w UK mieszkam i kto jest aktualnie posłem lub posłanką w moich okręgu?

UK jest podzielone na 650 okręgów wyborczych (constituency). Nazwę swojego okręgu i nazwisko posła lub posłanki, który go aktualnie reprezentuje, można sprawdzić np. na stronie parlamentu TUTAJ, podając swój kod pocztowy.

Kto może startować w wyborach parlamentarnych w UK?

Pełnoletni obywatele UK, Republiki  Irlandii lub państw Wspólnoty Brytyjskiej (z prawem stałego pobytu). Startować nie mogą policjanci ani żołnierze w służbie czynnej, urzędnicy państwowi ani sędziowie, ani osoby na które nałożone sądowe ograniczenia w związku z bankructwem.

Posiadanie statusu osoby osiedlonej nie daje prawa do ubiegania się o mandat poselski w wyborach parlamentarnych.

Nominowany kandydat musi także wpłacić depozyt w wysokości 500 funtów. Depozyt zostanie zwrócony, jeśli kandydat uzyska więcej niż 5% ważnych głosów w danym okręgu.

Kto może głosować w wyborach parlamentarnych w UK?

Prawo głosowania w wyborach parlamentarnych w UK mają obywatele UK, Republiki Irlandii oraz niektórych państw Wspólnoty Brytyjskiej, którzy ukończyli 18 lat.

Żeby głosować trzeba także wpisać się do rejestru wyborców. Jeśli rejestrowałeś się w spisie wyborców jako obywatel UE, a dopiero potem uzyskałeś brytyjskie obywatelstwo, musisz zaktualizować swoje dane w rejestrze wyborców, by otrzymać kartę do głosowania (ballot paper) w wyborach parlamentarnych.

Posiadanie statusu osoby osiedlonej nie daje prawa do głosowania w wyborach parlamentarnych.

Jak wpisać się do rejestru wyborców w UK lub zaktualizować swoje dane?

Do rejestru wyborców można dopisać się online TUTAJ lub korzystając z wydrukowanego formularza. W ten sam sposób można zaktualizować swoje dane. Do rejestru wyborców wystarczy wpisać się raz – nie trzeba robić tego przed każdymi kolejnymi wyborami, chyba że zmieniamy adres, nazwisko lub narodowość. Po zmianie adresu lub nazwiska oraz po uzyskaniu brytyjskiego obywatelstwa trzeba zaktualizować swoje dane w rejestrze wyborców, by móc otrzymać kartę do głosowania w wyborach parlamentarnych.

Czy dane wyborców są publicznie dostępne?

Podczas rejestracji w spisie wyborców możemy zastrzec, że nie chcemy aby nasze dane znalazły się w otwartym spisie wyborców dostępnym m. in. dla partii politycznych.

Czy osoba mieszkająca na Wyspach, ale bez obywatelstwa brytyjskiego może głosować w wyborach parlamentarnych w UK?

Nie, głosować w wyborach parlamentarnych mogą wyłącznie osoby posiadające obywatelstwo brytyjskie, irlandzkie lub niektórych państw Wspólnoty Brytyjskiej, które ukończyły 18 lat i są zapisane do spisu wyborców. W wyborach w 2019r. zdarzały się przypadki, gdy obywatele UE nie posiadający obywatelstwa brytyjskiego przez pomyłkę otrzymywali informację, że mogą głosować w wyborach parlamentarnych. Osoby bez obywatelstwa mogą jednak wspierać kandydatów jako aktywiści i brać udział w kampanii wyborczej, np. roznosząc ulotki i pomagając w organizacji wydarzeń.

Co to jest poll card?

Poll card to karta informacyjna potwierdzająca prawo do głosowania w wyborach. Kilka tygodni przed planowaną datą wyborów otrzymują ją pocztą osoby uprawnione do głosowania. Znajduje się tam m. in. data wyborów oraz adres lokalu wyborczego, w którym będziemy głosować. Głosować można wyłącznie we wskazanym lokalu wyborczym. Poll card to nie to samo co ballot paper (karta do głosowania). Ballot paper otrzymasz dopiero w lokalu wyborczym.

Warto zabrać ze sobą poll card, udając się do lokalu wyborczego, choć nie jest to konieczne. Jeśli nie otrzymałeś poll card, a uważasz, że jesteś uprawniony do głosowania, skontaktuj się z lokalnym biurem rejestracji wyborców (TUTAJ).

Jak znaleźć swój lokal wyborczy?

Jeśli głosujesz osobiście, musisz udać się do wskazanego lokalu wyborczego (polling station albo polling place). Adres swojego lokalu wyborczego znajdziesz na poll card, którą dostaniesz pocztą kilka tygodni przed wyborami, lub wpisując swój kod pocztowy TUTAJ. Głosować można wyłącznie we wskazanym lokalu wyborczym.

Co zabrać ze sobą do lokalu wyborczego w UK w dniu głosowania w wyborach parlamentarnych?

Jeśli głosujesz osobiście zabierz ze sobą konieczne dokument ze zdjęciem potwierdzający twoją tożsamość. Taki dokument to np. prawo jazdy lub paszport. Możesz też na wszelki wypadek zabrać ze sobą poll card, którą dostaniesz pocztą kilka tygodni przed wyborami, choć nie jest to konieczne.

Czy w wyborach parlamentarnych w UK można głosować korespondencyjnie?

Tak, w wyborach parlamentarnych w UK można głosować korespondencyjnie (postal vote). Trzeba jednak zgłosić taki zamiar odpowiednio wcześniej online TUTAJ.

Czy w wyborach parlamentarnych w UK można głosować przez przedstawiciela?

Tak, w wyborach parlamentarnych w UK można głosować przez przedstawiciela (proxy vote), np. w przypadku wyjazdu, choroby itp. Trzeba jednak zgłosić taki zamiar online TUTAJ.

Jak sprawdzić nazwiska kandydatów w wyborach parlamentarnych w UK w moim okręgu?

Nie znamy jeszcze daty wyborów, a proces wyboru kandydatów jeszcze się nie zakończył. Listy kandydatów będą podane dopiero przed wyborami. Najczęściej listę nominowanych kandydatów publikują lokalne samorządy około miesiąc przed wyborami.

Na kogo można głosować w wyborach parlamentarnych w UK?

Zazwyczaj partie wystawiają w danym okręgu tylko jednego kandydata, bo do zdobycia jest tylko jeden mandat, a wyborca ma tylko jeden głos. Na kartach do głosowania znajdziecie na pewno przedstawicieli największych partii. Zdarza się jednak, że mniejsze partie, jak Zieloni, czy Reform, nie wystawiają kandydatów w każdym okręgu. Na karcie do głosowania znajdą się też nazwiska kandydatów partii regionalnych (np. w Szkocji – SNP, w Walii – Plaid Cymru). W Irlandii Północnej na karcie do głosowania będą niemal wyłącznie nazwiska kandydatów partii regionalnych jak Sinn Fein, czy DUP. Ponadto startują także kandydaci niewielkich partii lokalnych i kandydaci niezależni.

Na ilu kandydatów można głosować w wyborach parlamentarnych w UK?

Na karcie do głosowania stawiamy tylko jeden krzyżyk obok wybranego kandydata lub kandydatki, bo w każdym okręgu do zdobycia jest tylko jeden mandat.

Jak wybierani są kandydaci do wyborów parlamentarnych w UK?

Kandydatów z reguły wybierają lokalni przedstawiciele danej partii w porozumieniu z władzami centralnymi. Kandydaci największych partii przechodzą rygorystyczny proces, na który składają się weryfikacje i rozmowy kwalifikacyjne. Partie zapewniają im też szkolenia oraz pomoc w kampanii wyborczej w postaci aktywistów, wsparcia od bardziej znanych polityków, a czasem także funduszy.

Jak finansowana jest kampania w wyborach parlamentarnych w UK?

W UK partie nie dostają od państwa pieniędzy na działalność ani prowadzenie kampanii. Wszystkie te środki pochodzą od sponsorów.

Każdy kandydat musi wyznaczyć swojego agenta lub sam nim zostać. Jest to osoba odpowiedzialna za rozliczenie kampanii zgodnie z zasadami jej finansowania. Większość kandydatów otrzymuje wsparcie od sponsorów z zewnątrz, zdobywa ich samodzielnie lub przy wsparciu centralnych władz partii. Niezależnie od tego kampanię ogólnokrajową prowadzą także centralne władze partyjne (reklamy, bilbordy, sponsorowane wpisy w mediach społecznościowych), z której musi się rozliczyć przed Komisją Wyborczą.

Czym są safe seats?

Safe seats, to okręgi z bezpieczną przewagą konkretnej partii, dającą jej niemal 100% szansę na  kolejne zwycięstwo.

Czym są marginal seats/marginals?

Marginal seats, to okręgi w których dwie partie cieszyły się dotąd podobnym poparciem i żadna nie może być pewna zwycięstwa.

Czym są target seats?

Target seats to okręgi, która dana partia wzięła na celownik i chce wygrać w wyborach. Najczęściej do target seats kieruje się więcej środków na kampanię i więcej aktywistów, częściej odwiedzają go też kluczowi politycy.

Jak liczy się głosy w wyborach parlamentarnych w UK?

W każdym okręgu do uzyskania jest jeden mandat i uzyskuje go kandydat lub kandydatka, która zdobyła najwięcej głosów. To system zwany 'first past the post’. Wyniki w danym okręgu są niezależne od tego jak głosowali wyborcy w innych okręgach. Z reguły po zamknięciu lokali wyborczych głosy z całego okręgu przesyłane są w jedno miejsce, gdzie odbywa się liczenie, a następnie przewodniczący komisji wyborczej (returning oficer) ogłasza wyniki. Każdy okręg ogłasza swoje wyniki o innej godzinie. Najszybsi liczą głosy w kilka godzin, innym zajmuje to nawet 24 godziny.

Czy może dojść do ponownego przeliczenia głosów w wyborach parlamentarnych w UK?

Czasem na prośbę jednego z kandydatów w danym okręgu dochodzi do ponownego przeliczenia głosów (recount), co opóźnia ogłoszenie wyników w danym okręgu nawet o kilka godzin.

Kiedy poznamy ostateczne wyniki wyborów parlamentarnych w UK?

Każdy okręg liczy i ogłasza wyniki wyborów osobno. Najczęściej już wcześnie rano następnego dnia po wyborach spływające z poszczególnych okręgów informacje o nowych posłach pozwalają określić, która partia ma najwięcej posłów i czy wygrała wybory. Orientacyjne godziny ogłaszania wyników w poszczególnych okręgach zostaną podane kilka dni przed wyborami.

Kto wygra wybory parlamentarne w UK?

W Izbie Gmin zasiada 650 posłów, do uzyskania większości potrzeba więc 325 mandatów. W momencie gdy jedna partia uzyska tyle lub więcej mandatów mówimy, że ma większość bezwzględną lub absolutną i może stworzyć rząd samodzielnie. Jeśli żadna z partii nie uzyska większości bezwzględnej, mamy parlament bez większości, czyli hung parliament. W tej sytuacji partia z największą liczbą mandatów może spróbować stworzyć samodzielnie rząd mniejszościowy lub dwie lub więcej partii może spróbować stworzyć koalicję.

Kto zostaje premierem UK?

Tradycyjnie premierem zostaje lider partii, która w wyborach uzyskała większość bezwzględną (minimum 325 mandatów). W przypadku 'hung parliament’ premierem zostaje z reguły lider partii, która zdobyła najwięcej mandatów. Premier musi mieć „zaufanie Izby Gmin”, czyli po prostu być w stanie wygrywać głosowania.

Jak odbywa się przekazanie władzy, jeśli wybory wygra inna partia?

To urzędujący premier decyduję kiedy podać się do dymisji, jeśli jego partia nie obroni większości w wyborach. Najczęściej robi to niezwłocznie, gdy staje się jasne, że nie ma większości. Często dochodzi do tego nawet przed ogłoszeniem wyników we wszystkich okręgach. Kolejny krok to oficjalna wizyta w Pałacu Buckingham, gdzie urzędujący premier wskazuje urzędującemu monarsze swojego  następcę – lidera partii, która po wyborach ma większość w Izbie Gmin.

Nieco inaczej wygląda sytuacja, gdy żadna partia nie zdobędzie absolutnej większości. Wtedy to także od urzędującego premiera zależy czy spróbuje sformułować rząd mniejszościowy, czy zdecyduje się oddać władzę. Wizyta w Pałacu Buckingham następuję zwyczajowo dopiero, gdy znane jest już nazwisko następcy.

Zmiana premiera i rządu po wyborach w UK następuje dość gwałtownie. Jednak nie bez przygotowania. Około pół roku przed wyborami urzędujący premier wydaje zgodę na rozpoczęcie rozmów lidera opozycji i jego zespołu z urzędnikami, których celem jest zapoznanie potencjalnego zwycięzcy wyborów z sytuacją państwa.

Czym różni się brytyjski system wyborczy od polskiego?

To dwa zupełnie różne systemy. W UK w wyborach do Izby Gmin obowiązują jednomandatowe okręgi wyborcze. W praktyce oznacza to, że każdy z 650 okręgów wysyła do Izby Gmin swojego przedstawiciela niezależnie od wyników głosowań w innych okręgach. W Polsce w wyborach do Sejmu mamy 41 okręgów, w każdym do rozdania od 7 do 20 mandatów, a ich podział zależy od procentowego wyniku wyborów w skali ogólnokrajowej.

Jeśli chodzi o izby wyższe w obu parlamentach, to w UK Izba Lordów jest niewybieralna, podczas gdy w wyborach do Senatu w Polsce obowiązują okręgi jednomandatowe, podobnie jak w wyborach do Izby Gmin w UK.

	Wybory do Izby Gmin w UK	Wybory do Sejmu w Polsce
Liczba mandatów do zdobycia	650	460
Liczba okręgów	650	41
Ordynacja	większościowa	proporcjonalna
Liczba mandatów do rozdania w danym okręgu	jeden	od siedmiu do dwudziestu w zależności od wielkości okręgu
Przydział mandatów	’first past the post’ – mandat otrzymuje zwycięzca w danym okręgu	metoda D’Hondta – mandaty rozdzielone proporcjonalnie na podstawie wyników w skali kraju
Próg ustawowy	brak	5% dla partii i 8% dla koalicji